Ergotherapie: met cliëntgerichte ondersteuning werken aan zelfredzaamheid en kwaliteit van leven

“Vaak zet ik letterlijk een stap terug en kijk ik eerst een paar keer mee. Dan zie ik met eigen ogen waar het probleem zit en maak daar vervolgens samen met de cliënt een plan op.” Janine Vervoort werkt binnen de geriatrische revalidatiezorg (GRZ) als ergotherapeut. Ze is gespecialiseerd in ergotherapie voor mensen met neurologische aandoeningen. 

Op de GRZ worden mensen opgenomen vanuit het ziekenhuis. Ze ontvangen er tijdelijke zorg, omdat ze in het ziekenhuis nog onvoldoende van hun gezondheidsproblemen herstelden om weer naar huis te kunnen. Janine werkt dus samen met haar cliënten aan een terugkeer naar huis: “Mensen met neurologische aandoeningen maken bijvoorbeeld een hersenbloeding of -infarct door. Zij hebben vaak nog het leven vóór het infarct voor ogen, maar dat is er plotseling niet meer. Ik bied hen begeleiding, educatie en doe ook aan een stukje verwachtingsmanagement. Vaak kunnen mensen wel weer naar huis als zij handelingen op een andere manier aanleren of de fysieke omgeving aanpassen.”

‘Dat ik met eenvoudige aanpassingen zoveel voor mensen kan betekenen vind ik echt geweldig.’

Out of the box denken

De aanpassingen en oplossingen die een ergotherapeut bedenkt, zijn divers. “Die kunnen onder andere praktisch en cognitief van aard zijn. Ik leer iemand bijvoorbeeld hoe hij met één hand schoenen aan- en uittrekt, zich wast of een boterham smeert. Of ik schrijf een stappenplan voor een cliënt die moeite heeft om routine en structuur in een dag aan te brengen. In zo’n stappenplan beschrijf ik eenvoudig in welke volgorde de cliënt bepaalde handelingen mag uitvoeren, bijvoorbeeld het smeren van een boterham. Op een checklist vinkt hij vervolgens af welke handeling hij al deed. Onlangs zei een echtgenote tijdens een evaluatie van zo’n stappenplan: ‘Mijn man vergeet zijn hoorapparaat niet meer en is een kwartier eerder klaar.’ Dat ik met vaak zulke eenvoudige aanpassingen zoveel voor mensen kan betekenen vind ik echt geweldig.”

Een ergotherapeut werkt altijd cliëntgericht. “Wat wil de cliënt weer kunnen? Wat is daarvoor nodig? Het mooie van mijn vak is dat ik daarbij out of the box mag denken. Dat maakt mijn werk heel uitdagend en creatief. Er komt ook een hoop geduld bij kijken, want vaak zet ik letterlijk een stap terug en kijk ik eerst een paar keer met iemand mee hoe hij een boterham smeert. Dan zie ik met eigen ogen waar het probleem zit en maak daar vervolgens samen met de cliënt een plan op.” 

Grenzen bewaken

Het valt Janine op dat mantelzorgers en de thuiszorg soms onbewust en vanuit goede bedoelingen meer taken van een cliënt overnemen dan nodig is. “Bijvoorbeeld omdat een handeling of activiteit dan sneller of in één keer goed gaat. Ik kijk in de eerste plaats naar wat de persoon nog zelf kan, eventueel met aanpassingen. Aan mijn collega’s van Zorg Thuis leg ik vervolgens uit welke ondersteuning nodig is. Ik vind het geweldig om er op die manier samen voor te zorgen dat iemand weer thuis kan wonen en daar de juiste ondersteuning ontvangt.”

Janine begeleidt dus ook het systeem rondom een cliënt. “Ik bewaak net zo goed ook de grenzen van naasten om ervoor te zorgen dat zij - naast het zijn van mantelzorger - ook nog tijd voor andere dingen in hun leven hebben. Aan hen leg ik bijvoorbeeld uit wat ze nog wel en helaas niet meer van hun dierbare mogen verwachten. De ergotherapeut heeft daar een mooie rol in, vind ik.”

‘Ik kijk in de eerste plaats naar wat de persoon nog zelf kan, eventueel met aanpassingen. Aan mijn collega’s van Zorg Thuis leg ik vervolgens uit welke ondersteuning nodig is. Ik vind het geweldig om er op die manier samen voor te zorgen dat iemand weer thuis kan wonen en daar de juiste ondersteuning ontvangt.’

Rol ergotherapie belangrijker

Op de GRZ komen cliënten met een complexe zorgvraag en dat is volgens Janine een verschil met vroeger. Ook is zorg aan huis intensiever, omdat mensen langer thuis blijven wonen. Ergotherapeuten zijn daardoor nóg creatiever gaan denken. “Voor mensen met de ziekte van Parkinson bedenk ik als het ware omweggetjes, bijvoorbeeld met de inzet van zorgtechnologie, waarmee zij zich thuis zo lang mogelijk en zo zelfstandig mogelijk kunnen redden.”

In de toekomst wonen mensen langer thuis met hulp van naasten. Dit maakt de rol van ergotherapie nog belangrijker. “Gelukkig wordt ergotherapie 10 uur per jaar vergoed vanuit de basisverzekering. Ik hoop dat mensen in de toekomst nog meer gebruik maken van onze expertise. Dat maakt het namelijk mogelijk dat ik laagdrempelig meekijk hoe mensen zo lang mogelijk thuis kunnen wonen, zonder dat zij daarbij onnodig beroep op zorgverlening te doen. Neem bijvoorbeeld het aan- en uittrekken van steunkousen en innemen van medicijnen: vroeger hielp de thuiszorg daar vaak bij, maar tegenwoordig kan iemand dat in de meeste gevallen prima zelf nadat ergotherapie meekijkt en een passend hulpmiddel adviseert. Het is heel fijn om op die manier aan de zelfredzaamheid van mensen te werken.”